Zamki w Polsce

Czocha

Zamek Czo­cha – obron­ny zamek gra­nicz­ny po­ło­żo­ny w miej­sco­wo­ści Sucha (Czo­cha), gmina Leśna, nad Za­le­wem Le­śniań­skim na Kwi­sie w pol­skiej czę­ści Łużyc Gór­nych. Pier­wot­na nazwa brzmia­ła praw­do­po­dob­nie Czaj­ków (1329: ca­strum Cay­chow), przed 1945 Tzscho­cha.
Zamek po­sa­do­wio­ny jest na gnej­so­wych ska­łach na­le­żą­cych do me­ta­mor­fi­ku izer­skie­go. Naj­star­szą część sta­no­wi, sto­ją­cy przy głów­nych bra­mach (ist­nie­ją dwie, star­sza dolna i nowa górna), stołp – póź­niej obu­do­wa­ny czę­ścią miesz­kal­ną. Z czę­ści miesz­kal­nej naj­star­szy jest pół­noc­ny frag­ment.
Po­wstał jako wa­row­nia gra­nicz­na na po­gra­ni­czu ślą­sko-łu­życ­kim w la­tach 1241–1247 z roz­ka­zu króla cze­skie­go Wa­cła­wa I. W 1253 prze­ka­za­ny bi­sku­po­wi mi­śnień­skie­mu von We­ise­now (Łu­ży­ce były wów­czas czę­ścią ko­ro­ny cze­skiej).
W 1319 roku jako posag wraz z oko­licz­ny­mi zie­mia­mi zo­stał włą­czo­ny do księ­stwa Hen­ry­ka I ja­wor­skie­go[2]. Po śmier­ci krew­ne­go w 1346 prze­jął go, wraz z całym księ­stwem zmar­łe­go, Bolko II Mały, ksią­żę świd­nic­ko-ja­wor­ski. Po śmier­ci księż­nej Agniesz­ki, wdowy po Bolku, na mocy ukła­du o prze­ży­cie z ce­sa­rzem i kró­lem Czech Ka­ro­lem IV wró­cił do Czech. Od 1389–1453 w do­brach ry­cer­skich rodów von Dohn i von Klüks. W la­tach 1451 do 1700 zamek był wła­sno­ścią rodu von No­stitz. Na po­cząt­ku XV wieku bez­sku­tecz­nie ob­le­ga­ny przez hu­sy­tów, osta­tecz­nie zdo­by­ty przez od­dział Czir­ni­na w 1427 pod nie­obec­ność wła­ści­cie­li. Od­bi­ty krót­ko póź­niej.
Za­ku­pio­ny w 1909 roku przez drez­deń­skie­go pro­du­cen­ta wy­ro­bów ty­to­nio­wych (cygar) Ern­sta Gütscho­wa za 1,5 mln marek, do 1912 zo­stał prze­bu­do­wa­ny przez zna­ne­go ar­chi­tek­ta ber­liń­skie­go Bodo Ebhard­ta zgod­nie z wy­glą­dem za­cho­wa­nym na ry­ci­nie z 1703 roku. Pod­czas prze­bu­do­wy znisz­czo­no jed­nak wiele naj­star­szych frag­men­tów kom­plek­su. W daw­nej fosie urzą­dzo­no zwie­rzy­niec. Gütschow utrzy­my­wał dobre sto­sun­ki z dwo­rem car­skim, a po re­wo­lu­cji z ro­syj­ski­mi emi­gran­ta­mi, od któ­rych sku­po­wał różne przed­mio­ty o wy­so­kiej war­to­ści ar­ty­stycz­nej. W zamku miesz­kał do marca 1945 roku. Opusz­cza­jąc zamek wy­wiózł naj­cen­niej­szą część wy­po­sa­że­nia. W la­tach II wojny w zamku mie­ści­ła się szko­ła szy­fran­tów Abweh­ry. Praw­do­po­dob­nie prze­cho­wy­wa­no tu urzą­dze­nie do de­kryp­ta­żu de­pesz ra­dziec­kich (ope­ra­cja o kryp­to­ni­mie Ry­ba-Miecz).
Po II woj­nie świa­to­wej zamek prze­cho­dził różne ko­le­je losu. Był wie­lo­krot­nie okra­da­ny, za­rów­no przez Ro­sjan jak i ro­dzi­mych sza­brow­ni­ków, z mebli i wy­po­sa­że­nia. Naj­więk­szej kra­dzie­ży do­pu­ścił się 1 lu­te­go 1946 roku bur­mistrz Le­śnej – Ka­zi­mierz Lech wspól­nie z Kry­sty­ną von Saur­ma – zam­ko­wą bi­blio­te­kar­ką, która od­kry­ła zam­ko­wy scho­wek – wy­wo­żąc pełną cię­ża­rów­kę mie­nia zam­ko­we­go (in­sy­gnia ko­ro­na­cyj­ne Ro­ma­no­wów, 60 po­pier­si carów ro­syj­skich, 100 ikon, za­sta­wy por­ce­la­no­we, bi­żu­te­rię, ob­ra­zy), z którą udało mu się prze­do­stać do ame­ry­kań­skiej stre­fy oku­pa­cyj­nej. Na­stęp­nie przez krót­ki czas miesz­ka­li w nim uchodź­cy z Gre­cji, któ­rzy w sali ry­cer­skiej trzy­ma­li zwie­rzę­ta go­spo­dar­skie, do­peł­nia­jąc tym samym dzie­ła de­wa­sta­cji. Od 1952 Woj­sko­wy Dom Wcza­so­wy i z tego po­wo­du obiekt był utaj­nio­ny i nie wy­stę­po­wał na ma­pach. Od wrze­śnia 1996 pu­blicz­nie do­stęp­ny jako ośro­dek ho­te­lo­wo-kon­fe­ren­cyj­ny. Wła­ści­cie­lem w 2006 roku była Agen­cja Mie­nia Woj­sko­we­go.
Ma­low­ni­cze za­bu­do­wa­nia zamku były tłem po­wsta­nia fil­mów: Gdzie jest ge­ne­rał?, Wiedź­min, Le­gen­da, Poza Lasem Sher­wo­od (Bey­ond Sher­wo­od Fo­rest) oraz se­ria­li Ta­jem­ni­ca twier­dzy szy­frów, Dwa świa­ty (Spel­l­bin­der) oraz Pierw­sza mi­łość.